माझ्या मना बन दगड

वार्ताहराने मोठ्या उत्साहाने स्थलांतर करणाऱ्या त्या मजुरावर कॅमेरा रोखला. एक मजूर आपल्या लठ्ठ अपंग बापाला पोटावर उचलून घेऊन, रणरणत्या उन्हात त्या स्टेशनच्या दिशेकडे हतबल होऊन पहात उभा होता शून्य नजरेनं. गाडी भरून निघून गेलेली.  थिजलेले विचार, घामेजलेला अंग. त्याला गाठत वार्ताहरांची पोपटपंची सुरु झाली. त्याची हालत, त्याचा न संपणारा प्रवास, असहाय्यता, यावर कॅमेरा समोर चालू असताना भाष्य सुरू होतं. आपल्या जिवाच्या कित्येक पट वजन उचलून गाडी गाठण्याचा प्रयत्न करतोय त्या मजुरावर त्यांचं लक्ष नव्हतं. एका विदारक बातमीचं ते ऑडिट चालू होतं. ती संधी तो सोडू इच्छित नव्हता. हे आपल्या लोकशाहीचे चौथे स्तंभ! त्यांच्या हलाखीचं भांडवल करुन चॅनलच्या तुंबड्या भरण्याचं कार्य!  इतक्यात एक खाकी वर्दीचा दणकट हात त्याच्या खांद्यावर पडला. बळेबळेच त्या वार्ताहराला ऑफिसच्या दिशेने पळवला. त्याबरोबर स्वतःला सावरत वार्ताहर उलट्या दिशेने दुसरं सावज घ्यायला निघाला! अशी चित्र काही फरकाने आजकाल रोजच दिसू लागलीत. आता ज्या गोष्टी प्रसार माध्यमांकडून आपल्यापर्यंत पोहोचत आहेत त्यावर कुणाच्याही मनात ज्या प्रतिक्रिया उमटतात त्या कुठल्याही संवेदनशील माणसाला स्वस्थ बसू देणार नाहीत. लोक डाऊन मुळे घरात राहिलेल्या माणसांची ही अशी दृश्य कमालीची अस्वस्थता वाढवीत आहेत. रोज तो स्वतःचीच समजूत घालत बसतोय. माझ्या मना बन दगड!

खरंतर बळी तो कान पिळी हा जंगलाचा नियम. पण त्या पशुधनाचा माणसांन कधी स्वीकार केला हे त्याचं त्यालाच कळलं नाही. स्वतःच्या शहाणपणाची शेखी मिरवत आपल्याच  पायावर हा ‘ धोंडा’ पाडून आता नैसर्गिक आपत्ती असा कांगावा  करणारा तो माणूस नावाचा प्राणी जंगलाचा राजा बनायला चालला आहे!

इथं मी जे लिहित आहे ते ना प्रशासनाच्या विरुद्ध ना कुठल्या पक्ष किंवा नेता यांच्याविरुद्ध आहे. मनातली तगमग कागदावर येत आहे.  हा कोण चित्रकार आहे. हरवलेले चेहरे, निराधार, पापी पोटाची खळगी भरण्यासाठी आपली मायभूमी सोडून या महानगरात आलेले, गुराढोरांच्या  गोठ्यापेक्षाही वाईट जगणं, पोट भुकेची आग ओकीतच राहत, कष्ट करून मिळणाऱ्या चार पैशांना हजारो वाटा फुटलेल्या, जगण्याची धडपड, मायेची, आपुलकीची, मदतीची याचना करणारे हे हजारो हात आज अगतिक होऊन आपापल्या गावाच्या दिशेने वेड्यासारखे चालत आहेत. त्यांनी कोणाकडे पहावे? हजारो कोटींची पॅकेजेस जाहीर करणाऱ्या बेमुर्वत नेtयांकडे? आता कुठे गेले ते  महाभाग ज्यांनी आपल्या मतांच्या पोतडी साठी त्यांना आश्रय देऊन त्यांच्या आधारावर आपापली साम्राज्ये उभी केली ते? कोरोनाच्या भीतीनं तोंडा नाकाला पट्टी बांधून डोळे नी  कान सुद्धा त्यांनी जिवाच्या भीतीने झाकून घेतले काय अशी शंका येते. देशाच्या स्वातंत्र्याला सत्तर वर्ष होऊन गेलीत.  फाळणीच्या वेळेची भारताची दशा काय झाली असेल याची आठवण करून देणारे हे चेहरे मन सुन्न करून जातात. यांना वाली कोण? आपली बायका पोरं आपल्या सोबत आहेत हीच एक ऊर्जा. किंवा गावाकडे असलेले आपले आप्त, आई-वडील, वाटेला डोळे लावून बसलेले ते चेहरे डोळ्यासमोर ठेवूनच वाट तुडवत उन्हातान्हातून तहान-भूक याची पर्वा न करता ते अनोळखी चेहरे. आपण सामान्य माणसं टीव्हीच्या पडद्यावर पंख्याखाली बसून गार छायेत आपापल्या  घरट्यात सुरक्षितपणे बसून पाहत असतो. अन्न वस्त्र निवारा लाभलेले आपण कशामुळे त्यांच्यासारखे निर्विकार झालो आहोत? ह्याच मजूरांचे हजारो हात आपल्यासाठी राबलेले आहेत त्यांच्या कष्टाची फळे आपण आज घरात बसून खात आहोत हे आपल्याला कधी जाणवणार? टोलेजंग इमारती वेळेची बचत करणारे भव्य रस्ते, सर्व सुखसोयींनी युक्त असं आपलं जीवन जगण्यासाठी ज्या हातांनी आपलं आयुष्य पणाला लावून बनवलं, आज तेच हात उघड्या आकाशाच्या मंडपा खालून आग ओकणाऱ्या सूर्याच्या साक्षीने दोन पायांच्या साथीनं धरणीच्या आधारानं, माय भूमीच्या दिशेने चालत आहेत. त्यांचा तारणहार कोण आहे? ठाई ठाई तहानभूक, डोक्यावर ओझी, हाताला, कडेवर लहानगी, कशाचीही पर्वा न करता आपल्या इच्छित दिशेकडे मार्गक्रमण करत आहेत, खरोखर ही द्रुष्य पाहून हे एवढंच म्हणावंसं वाटतं माझ्या मना  बन दगड!

पण लक्षात असू दे नियतीने हातात झाडू घेतलाय.  तिची साफसफाई चालू आहे व अलगद.  येऊन कोणाच्या पुढ्यात उभा राहील सांगता येणार नाही! पण तिनं दीनदुबळ्यांना सहनशक्तीची गोळी देऊन ती त्यांच्या दुःखावर फुंकर घालत आहे. पण ज्यांनी ह्या मजुरांना वापरा आणि फेकून द्या असे धोरण ठेवले आहे त्या छोट्या मोठ्या कंपन्या, दलाल, ठेकेदार, यांची गय केली जाणार नाही. नियती त्यांच्याकडून नक्कीच याची उत्तरे शोधून काढेल! आज मजुरांसाठी सरकारी मदत घेण्यापेक्षा ज्यांनी त्यांचा वापर करून करोडो रुपये कमावले त्यांच्याकडून ही मदत का घेऊ नये? एकतर हे मजूर कोणाच्याही खिजगणतीत नाहीत, ते एकसंघ नाहीत, त्यांच्या याद्या कुठून मिळणार? मग या मदत निधी वाटपासाठी पुन्हा अस्तित्वात नसलेल्या मजुरांची यादी तयार होईल आणि ते मदतीचे पैसे मग कोणाच्या कोषागारात जाणार? परत आकडेवारी जाहीर नसलेल्या मजुरांची.

इतिहासात आपल्या धर्ममार्तंडांनी अक्षम्य चुका केल्यात. अस्पृश्यता, सतीची चाल, जातीभेद, स्त्रियांवर केलेले अत्याचार या सर्वांची फळं आपल्या देशाला भोगावी लागली आहेत.  किंबहुना आपण भोगत आहोत. आज या स्थलांतरित तांड्यांचे पाप डोक्यावर कर्ज म्हणून चढवून घेत आहोत. त्याची परतफेड करण्याची तयारी ठेवावीच लागेल. आपल्या मानगुटीवर नियती नक्कीच बसवणार! आता या कोरोनाच्या लाटेमध्ये डॉक्टर, नर्स, पोलीस, सफाईकामगार ही यंत्रणा तर सरकारच्या पटावरची प्यादीच जणू. अहोरात्र तुटपुंज्या पगारावर घरापासून दूर किंवा रोज घरी परतून, बाहेर नं खाणं नं पिणं, त्याची व्यवस्थाच नाही, जीवावर उदार होऊन, निस्वार्थीपणानं आपली कर्तव्य बजावणाऱ्या या देवदूतांना तरी चांगली वागणूक मिळते का ? ही नेते मंडळी त्यांच्या जीवावर आपल्या पोळ्या भाजून घेताना दिसताहेत. पोलीस, नवीन डॉक्टर्स यांच्या पगारात कपात, त्यांच्या सुरक्षेची कसलीही व्यवस्था नाही, त्यात भर म्हणजे त्यांच्यावर हल्ले, त्यांच्यावर खेळ चालू ठेवणारे राजा वजीर आपल्या बुद्धी नं ही प्यादी नाचवताना दिसत आहेत.  ना त्यांना कोणी तारणहार. राजकारणी धुरंधर शांतपणे हा खेळ कौशल्याने खेळत आहेत.

आता तुरुंगातील कैद्यांना कोणाची बाधा होईल म्हणून त्यांना जामिनावर सोडताना कोणी विचार केला आहे का? त्यांची माणसं, घर, झोपडपट्टीत राहत आहेत का? त्यांची काळजी कशी घेणार? ते समाजाचे गुन्हेगार आहेत, समाज विघातक गोष्टीमुळे त्यांना तुरुंगवास झालेला आहे. त्यांच्या अटकेसाठी पोलिसांनी किती प्रयास केले आहेत? तेच असे मोकाट सुटले तर आधीच्या परिस्थितीनं गांजलेल्या जनतेला त्यांचा त्रास सहनकरावा लागेल का? हे समाजकंटक समाजात असंतोष निर्माण करतील, त्यांच्या उदरनिर्वाहाचे काय? पण नवलाची गोष्ट ही की कुठलीही प्रसारमाध्यम, पोलीस यंत्रणा, वार्ताहर याकडे लक्ष देत नाहीत. खून मारामाऱ्या दरोडे, चोऱ्या यात बळी जातील तेव्हा त्यांच्या लेखणीची तलवार चालेल!  सनसनाटी बातम्या तयार करण्यासाठी त्या अशा शिजत ठेवाव्या लागतात! आता या कोरोना नामक गारुडमुळे इतर खाजगी डॉक्टरांचे दवाखाने बंदतरी आहेत, किंवा कोरोना पेशंटचे “बकरे”  शोधण्याच्या मागे आहेत. त्यामुळे या काळात इतर आजारांना डॉक्टरांनी तिलांजली दिली. विना उपचार औषध, चिकित्सा अभावी किती रोगी निजधामास जात आहेत याची यादी सुद्धा जाहीर केली पाहिजे. जणू काही कोरोनाच्या भीतीने इतर सर्व आजार पळून गेलेत असाच भास होतो. कोरोना? तुला सलाम!